Zasada „twarzą w twarz”: nauka, zaufanie, demokracja i Internet

Oryginalny tytuł:

The Face-to-Face Principle: Science, Trust, Democracy and the Internet

Zawartość książki:

Internet zmienia sposób, w jaki wiedza jest tworzona i rozumiana. Jest to przejście od tworzenia wiedzy poprzez interakcję twarzą w twarz do tworzenia wiedzy poprzez interakcję zdalną. Autorzy tej książki uważają, że zmiana ta, jeśli pozostanie niekontrolowana, może być katastrofalna dla długoterminowej przyszłości pluralistycznej demokracji i samej idei prawdy. Książka wyjaśnia, czym jest ta zmiana, dlaczego jest tak niebezpieczna i co należy zrobić, aby ją powstrzymać.

O tym, że takie zagrożenia są realne, świadczą ostatnie wydarzenia, w tym szturm na Kapitol USA w styczniu 2020 r. przez uczestników zamieszek, którzy nie chcieli uwierzyć w wynik wyborów, oraz wiele podobnych "kontrowersji" wokół pandemii Covid-19.

Argumentacja jest budowana w trzech etapach, począwszy od fundamentalnej roli interakcji twarzą w twarz. Kluczowym elementem tej pierwszej części jest klasyfikacja różnych cech interakcji twarzą w twarz. Łączy ona szeroko zakrojone badania z zakresu socjologii nauki ze spostrzeżeniami z innych dziedzin, aby zidentyfikować sposoby, w jakie interakcje twarzą w twarz umożliwiają tworzenie się społeczeństw. Zaczyna się to od socjalizacji pierwotnej, poprzez którą uczymy się przedmiotów tworzących naszą rzeczywistość, i rozciąga się na socjalizację wtórną i inne formy uczenia się. We wszystkich przypadkach zaufanie do innych, oparte na interakcji twarzą w twarz, ma kluczowe znaczenie, a nauka stanowi zarówno wzorcową instytucję tworzenia wiedzy, jak i twardy przykład, na którym opiera się nieredukowalna potrzeba interakcji twarzą w twarz.

Następnie autorzy badają rozwój komunikacji zdalnej i przedstawiają systematyczną analizę jej mocnych i słabych stron. Ten element porównawczy jest ważny: komunikacja twarzą w twarz nie zawsze jest dobra, a komunikacja zdalna nie zawsze jest zła. Rzeczywiście, znaczna część współczesnego społeczeństwa byłaby niemożliwa bez komunikacji zdalnej. Istnieje jednak granica tego, jak daleko można zastąpić interakcję twarzą w twarz. Jest to zilustrowane studiami przypadków, opartymi na szerokim doświadczeniu autorów, które badają, co dzieje się w środowiskach, w których komunikacja zdalna może wydawać się lepsza, i pokazują, że pomimo pozornych zalet, nie może ona odtworzyć wszystkich funkcji interakcji twarzą w twarz.

Trzeci i ostatni etap wywodu odnosi tę analizę do problemów stojących przed demokratycznymi społeczeństwami. Autorzy pokazują, że media społecznościowe umożliwiają użytkownikom tworzenie "iluzji intymności" i wykorzystywanie komunikacji na odległość do promowania dezinformacji i nieufności na skalę przemysłową. Zmiany te są powiązane ze wzrostem populizmu i zagrożeniem, jakie stanowi on dla bardziej pluralistycznych form demokracji charakteryzujących się instytucjonalną kontrolą i równowagą. Opierając się na zaletach komunikacji twarzą w twarz, autorzy twierdzą, że "zachowanie demokracji" zależy od zrozumienia przez obywateli długoterminowych konsekwencji nadmiernego polegania na komunikacji zdalnej. Na zakończenie powracają zatem do tematów przedstawionych na początku książki, a mianowicie kluczowej roli, jaką odgrywa zaufanie we współczesnych społeczeństwach oraz znaczenia interakcji twarzą w twarz w reprodukcji tego zaufania, a także instytucji demokratycznych, w które należy je inwestować. Wszystko to powinno być częścią edukacji obywatelskiej przyszłości i ma bezpośrednie znaczenie między innymi dla polityków oraz naukowców zajmujących się naukami społecznymi i politycznymi.