Państwo, prawo i religia: Pogański Rzym

Oryginalny tytuł:

The State, Law and Religion: Pagan Rome

Zawartość książki:

Napisana przez jednego z najbardziej szanowanych historyków prawa, książka ta analizuje interakcję prawa i religii w starożytnym Rzymie. Jako taka oferuje nowe spojrzenie na naturę i rozwój prawa rzymskiego we wczesnej republice i cesarstwie, zanim chrześcijaństwo zostało uznane i promowane przez Konstantyna.

Sercem książki jest pozorny paradoks, że rzymskie prawo prywatne jest wyjątkowo świeckie, mimo że do końca II wieku p.n.e. Rzymianie byli uważani (i sami uważali się) za najbardziej religijnych ludzi na świecie. Paradoks ten potęgował fakt, że interpretacja prawa prywatnego, które dotyczyło relacji między prywatnymi obywatelami, leżała w rękach Kolegium Papieży, organu doradczego złożonego z kapłanów.

Alan Watson wywodzi korzenie paradoksu - i sposób, w jaki ostatecznie rozwinęło się prawo rzymskie - z konfliktu między patrycjuszami i plebejuszami, który miał miejsce w połowie V wieku p.n.e. Kiedy plebejusze zażądali równości wszystkich obywateli wobec prawa, patrycjusze przygotowali w odpowiedzi Dwanaście Tablic, kodeks prawny, który zawierał tylko kwestie uznane za odpowiednie dla plebejuszy. Prawo publiczne, które dotyczyło urzędników publicznych i zarządzania państwem, zostało całkowicie wyłączone z kodeksu, zachowując w ten sposób rażące nierówności między klasami obywateli rzymskich.

Prawo religijne, uważane za domenę kapłanów patrycjuszy, również zostało wykluczone. Jak zauważa Watson, przyznanie monopolu na interpretację prawną Kolegium Papieży było sprytnym posunięciem mającym na celu utrzymanie patrycjuszowskich korzyści; jednak podstawową konsekwencją było to, że sposoby rozumowania prawnego właściwe dla orzeczeń w prawie świętym zostały przeniesione do prawa prywatnego, gdzie często były mniej odpowiednie. Watson twierdzi, że takie rozumowanie utrzymuje się nawet we współczesnych systemach prawnych.

Po nakreśleniu zasad religii rzymskiej i treści Dwunastu Tablic, Watson przechodzi do takich kwestii jak formalizm w religii i prawie, religia i własność oraz religia państwowa a religia obca. W swoim ostatnim rozdziale porównuje prawo, które pojawiło się po przyjęciu Dwunastu Tablic z prawem, które podobno istniało pod rządami wczesnych królów rzymskich.