Faith and Freedom: Moses Mendelssohn's Theological-Political Thought
Niedawne odnowienie debaty na temat wiary i rozumu skupiło uwagę na wcześniejszych epizodach w jej historii.
Jeden z jej pamiętnych momentów miał miejsce w okresie oświecenia, wraz z wybuchem "sporu o panteizm" między XVIII-wiecznym żydowskim filozofem Mojżeszem Mendelssohnem a chrześcijańskim myślicielem kontr-oświeceniowym Friedrichem Heinrichem Jacobim. Podczas gdy Mendelssohn argumentował, że rozum potwierdza wiarę w opatrznościowego Boga i nieśmiertelną duszę, Jacobi twierdził, że jego konsekwentne stosowanie prowadzi nieuchronnie do ateizmu i fatalizmu.
Obecnie istnieją dwie wiodące interpretacje myśli Mojżesza Mendelssohna. Jedna z nich przedstawia go jako żydowskiego tradycjonalistę, który czerpie z niemieckiej filozofii, aby wesprzeć swoje przednowoczesne żydowskie wierzenia, podczas gdy druga przedstawia go jako tajnego deistę, który stara się zachęcić swoich kolegów Żydów do integracji z niemieckim społeczeństwem, a więc nieszczerze broni judaizmu, aby uniknąć wzbudzenia ich sprzeciwu. Badając spór o panteizm i związek Mendelssohna z jego dwoma największymi żydowskimi poprzednikami filozoficznymi, średniowiecznym rabinem Mojżeszem Majmonidesem i siedemnastowiecznym heretykiem Baruchem Spinozą, Michah Gottlieb przedstawia nowe odczytanie Mendelssohna, argumentując, że szczerze broni on żydowskich koncepcji religijnych, ale nadaje im humanistyczną interpretację odpowiednią do życia w wolnym, zróżnicowanym nowoczesnym społeczeństwie.
Gottlieb argumentuje, że debata między wiarą a rozumem jest najlepiej rozumiana nie przede wszystkim jako spór o kwestie metafizyczne, takie jak to, czy Bóg istnieje, ale raczej jako rywalizacja między dwiema konkurującymi koncepcjami ludzkiej godności i wolności. Gottlieb twierdzi, że Mendelssohn daje wyraz humanistycznej perspektywie religijnej, którą warto dziś ponownie rozważyć.
