Powstanie i upadek białoruskiego nacjonalizmu, 1906-1931

Opinie czytelników

Książka jest uznawana za ważne źródło zrozumienia białoruskiego nacjonalizmu i historii, chwalona za dogłębne badania i przejrzysty styl pisania. Recenzenci podkreślają jej wartość w badaniu złożoności białoruskiej tożsamości i polityki, co czyni ją niezbędną lekturą dla osób zainteresowanych tematem. Niektórzy krytycy sugerują jednak ograniczenia w zakresie niektórych wydarzeń historycznych.

⬤ Wartościowe i dogłębne studium białoruskiego nacjonalizmu.
⬤ Przejrzysty i pouczający styl pisania.
⬤ Obszerne badania i wykorzystanie przypisów świadczą o dogłębnej wiedzy.
⬤ Zapewnia wgląd w niezależną politykę i dyplomację Białorusi po Związku Radzieckim.
⬤ Gorąco polecana czytelnikom zainteresowanym historią Białorusi.

⬤ Niektórzy recenzenci zauważyli zaniedbanie niektórych tematów historycznych, takich jak Wielkie Księstwo Litewskie.
⬤ Obawy, że książka podważa istniejące mity polityczne, co prowadzi do oczekiwań, że może nie zostać przetłumaczona na język białoruski lub rosyjski.

(na podstawie 5 opinii czytelników)

Oryginalny tytuł:

The Rise and Fall of Belarusian Nationalism, 1906-1931

Zawartość książki:

Nowoczesny białoruski nacjonalizm pojawił się na początku XX wieku w dramatycznym okresie, który obejmował masowy exodus, wielokrotne okupacje, siedmioletnie działania wojenne i podział ziem białoruskich. W tej oryginalnej historii Per Anders Rudling śledzi ewolucję współczesnego białoruskiego nacjonalizmu od jego początków w późnej imperialnej Rosji do wczesnych lat trzydziestych XX wieku.

Rewolucja 1905 roku otworzyła okno możliwości, a debaty toczyły się wokół definicji przynależności etnicznej, rasowej lub kulturowej. Do marca 1918 r. niewielka grupa nacjonalistów ogłosiła utworzenie Białoruskiej Republiki Ludowej (BNR), z terytoriami opartymi na roszczeniach etnograficznych. Niecały rok później Sowieci zgłosili mniej więcej taki sam obszar dla Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej (BSRR). Białoruska państwowość była deklarowana nie mniej niż sześć razy w latach 1918-1920. W 1921 r. traktat ryski oficjalnie podzielił ziemie białoruskie między Polskę i Związek Radziecki. Polskie władze poddały Zachodnią Białoruś polityce asymilacji, alienując znaczną część ludności. W tym samym czasie radzieckie utworzenie białoruskojęzycznych instytucji kulturalnych i edukacyjnych na Białorusi Wschodniej pobudziło aktywizm narodowy na Białorusi Zachodniej. Sporadyczne walki partyzanckie przeciwko polskim władzom miały miejsce do połowy lat dwudziestych XX wieku, przy wsparciu litewskim i sowieckim. Po obu stronach granicy białoruscy aktywiści zaangażowali się w proces tworzenia mitów i mobilizacji narodowej. Do 1926 r. białoruski aktywizm polityczny osiągnął szczyt, ale potem osłabł, gdy zamachy stanu przyniosły autorytarne rządy w Polsce i na Litwie. Rok 1927 przyniósł rozprawę z zachodniobiałoruskim ruchem narodowym, a we wschodniej Białorusi konsolidacja władzy Stalina doprowadziła do brutalnej transformacji społeczeństwa i wykorzenienia białoruskich narodowych komunistów.

Jako niewielka grupa elit, białoruscy nacjonaliści byli zależni od niemieckich, litewskich, polskich i sowieckich sponsorów od 1915 roku. Rywalizacja geopolityczna stwarzała możliwości, ale i zagrożenia. Po 1926 r. manewrowanie tym złożonym i stopniowo wrogim krajobrazem stało się trudne. Wsparcie z Kowna i Moskwy dla zachodnioruskich nacjonalistów przyciągnęło zainteresowanie polskich władz, a coraz bardziej autonomiczne instytucje republikańskie w Mińsku stały się przedmiotem troski rządu centralnego na Kremlu.

Jak pokazuje Rudling, Białoruś była historycznym polem bitwy, które służyło jako narzędzie polityczne, pogranicze i strefa buforowa między większymi mocarstwami. Nacjonalizm pojawił się późno, był ograniczony do stosunkowo niewielkiej elity i został stłumiony na wczesnych etapach. Burzliwy proces ugruntował jednak ideę białoruskiej państwowości, pozostawił po sobie nowoczesny mit założycielski i przekazał w spadku ramy instytucjonalne proto-państwa, z których wszystkie powróciły jako elementy składowe konsolidacji narodowej, gdy Białoruś uzyskała niepodległość w 1991 roku.