Commemoration Book Chelm
W chwili wybuchu II wojny światowej Chełm zamieszkiwało około 18 tysięcy Żydów. Pozostała jedynie resztka kilkuset chełmskich Żydów, uciekających przed hitlerowskim mieczem w ostatnich dniach przed zajęciem miasta przez Hitlera. Bardzo niewielu Żydów uratowało się z chełmskiego getta.
.
W latach 1795-1807 Chełm należał do Austrii. Od tego czasu w Chełmie i okolicznych wsiach do niedawna mieszkali koloniści pochodzenia austriacko-niemieckiego, którzy podczas ostatniej okupacji niemieckiej pomagali hitlerowskim hordom w eksterminacji Żydów.
W latach 1807-1812 Chełm należał do Wielkiego Księstwa Warszawskiego.
Od 1812 do 1915 r. Chełm znajdował się pod władzą rosyjską. Do wszystkich tych okoliczności politycznych ludność żydowska w Chełmie musiała się dostosować i znosić wiele prześladowań.
Miasto przeżyło bardzo trudny okres, kiedy wybuchła I wojna światowa. Chełm był ostrzeliwany przez Niemców i armię rosyjską.
Życie pod pierwszą niemiecką okupacją było ciężkie i gorzkie. Chleb był robiony z mieszanki miazgi i mąki i wydawany na kartki. Ludność głodowała, a śmiertelność rosła z dnia na dzień. Wybuchały epidemie. Społeczność żydowska postanowiła wyprawić wesele na cmentarzu, wierząc, że ten czyn powstrzyma epidemię. Tak też się stało: Znaleziono starą pannę i wdowca, a ślub odbył się na terenie cmentarza. Po tym wydarzeniu plaga rzeczywiście się zmniejszyła, a Żydzi zinterpretowali tę zmianę jako pomoc ze strony zabobonnego rytuału.
Niemcy wprowadzili pracę przymusową. Warunki pracy były straszne, a kary za byle błahostkę bardzo surowe.
W 1916 r. Austriacy przejęli miasto i pod wieloma względami sytuacja stała się łatwiejsza. W austriackim garnizonie znajdowali się żydowscy oficerowie, którzy wykazywali duże zainteresowanie ludnością żydowską. W szczególności wiele dla chełmskich Żydów zrobili: mjr Kalrnis (był burmistrzem miasta), dr Fensterblau (wiceburmistrz) i dr Kanfer. W latach 1916-1918 pomoc nadeszła od Żydów z Ameryki. Należy jednak zaznaczyć, że w trudnych latach okupacji prowadzono aktywną pomoc i działalność społeczną, zwłaszcza pod rządami władz austriackich. Otwierano spółdzielnie pracy, ważne instytucje, placówki kulturalne, domy dziecka.
Żydowskie masy robotnicze w Chełmie były wówczas najbardziej dominującą i aktywną siłą społeczną w życiu żydowskim.
Wraz z powstaniem niepodległej Rzeczypospolitej życie gospodarcze i kulturalno-społeczne uległo znacznym zmianom.